Οστεοπόρωση – Αντιγήρανση

Τι είναι η οστεοπόρωση;

Με τον όρο οστεοπόρωση περιγράφουμε την ευθραυστότητα των οστών η οποία οδηγεί σε κατάγματα.

Οστεοπορωτικά κατάγματα είναι τα κατάγματα που οφείλονται στην κακή ποιότητα των οστών  και όχι απαραίτητα στην σφοδρότητα της πτώσης, όπως για παράδειγμα στα κατάγματα που προκύπτουν από τροχαία ατυχήματα. 

Τα πιο συνηθισμένα κατάγματα από οστεοπόρωση είναι τα κατάγματα των σπονδύλων που προκαλούν μείωση του ύψους του ατόμου, όπως επίσης και κύφωση. Η  μείωση του ύψους και η κύφωση είναι χαρακτηριστικά της στάσης του σώματος και της κίνησης και συνδέονται με την εικόνα της γήρανσης ενός ατόμου. Είναι σημαντικό ότι η μείωση του ύψους από κατάγματα οστεοπόρωσης και η κύφωση είναι καταστάσεις μη αναστρέψιμες. Λόγω αυτού του γεγονότος, η έγκαιρη πρόληψη και η θεραπεία έχουν έχουν κομβική σημασία για τη μυοσκελετική υγεία του ατόμου.

Η  συντήρηση και διαφύλαξη της υγείας των οστών αρθρώσεων και μυών έχει τεράστια σημασία. Με την εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογικής προόδου, τα τελευταία χρόνια έχουν προστεθεί σημαντικότατα νέα όπλα στην καταπολέμηση της μυοσκελετικής γήρανσης. Στο παρελθόν, η διάγνωση και η αντιμετώπιση των μυοσκελετικών προβλημάτων αποτελούσαν σύνθετες και χρονοβόρες διαδικασίες, ενώ η πρόσβαση σε φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης ήταν περιορισμένη. Ευτυχώς, σήμερα υπάρχουν ακίνδυνα φάρμακα, με τη χρήση των οποίων, τα οστά μπορούν να ανακτήσουν έως και πέντε χρόνια νεότητας σε διάστημα μόλις τριών ετών.

Η ραγδαία πρόοδος της επιστήμης της ιατρικής έχει ευεργετήσει σημαντικά τη μάχη ενάντια στην οστεοπόρωση. Είναι γεγονός ότι με τις σημερινές θεραπείες πλέον να μειώσουμε την πιθανότητα εμφάνισης κατάγματος μέχρι και 60% σε ένα μόλις έτος.

Η οστεοπόρωση ή οστεοπενία  που είναι η, συχνά πρόωρη, γήρανση των οστών συνοδεύεται σε πολλές περιπτώσεις  και από την σαρκοπενία . Πρόκειται για την αντίστοιχη γήρανση ή έκπτωση της λειτουργίας του νευρομυικού συστήματος, η οποία και επηρεάζει ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων άνω των 80 ετών, μειώνοντας σημαντικά τη μυϊκή τους μάζα.

Ως αποτέλεσμα, έχουμε σημαντική μείωση της κινητικότητας, αδυναμία στήριξης του σώματος και πόνο, ο οποίος αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. Ενδεικτικά, ένα 7% της μυϊκής μας μάζας μειώνεται ανά δεκαετία μετά τα 30, ενώ μετά την ηλικία των 70 ετών, το ποσοστό αυτό αυξάνεται σε 15 με 25%. Η μυϊκή μας δύναμη φθίνει από 12 έως 15 περίπου τοις εκατό ανά δεκαετία.

Τα κατάγματα ισχίου επίσης είναι οστεοπορωτικά κατάγματα, έχουν πολύ κακή πρόγνωση  και απαιτούν ειδική και έγκαιρη θεραπεία. Υπάρχει εκτενής αναφορά στα κατάγματα του ισχίου στον ιστότοπο με αρκετές λεπτομέρειες.  Κατάγματα που οφείλονται στην οστεοπόρωση είναι επίσης τα κατάγματα του καρπού δηλαδή της κερκίδας και της ωλένης, του ώμου, καθώς και των οστών της λεκάνης.

Σε πολλές περιπτώσεις σοβαρής  οστεοπόρωσης η ποιότητα των οστών είναι τόσο κακή πού δεν χρειάζεται πτώση για να γίνει κάταγμα του ισχίου η σε άλλο σημείο του σώματος. Σε αυτήν την περίπτωση, τα κατάγματα αναφέρονται στην βιβλιογραφία ως και αυτόματα κατάγματα, κατάγματα στων οποίων τον σχηματισμό δεν συνετέλεσε κανένας εξωτερικός παράγοντας.

Η μελέτη της οστεοπόρωσης και του οστικού μεταβολισμού βρίσκεται εδώ και πολλά χρόνια στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος και της εξειδικευμένης γνώσης  του Δρ Κ. Δρετάκη.

Ποια είναι τα ποσοστά εμφάνισης της οστεοπόρωσης στον γενικό πληθυσμό;

Η οστεοπόρωση είναι τόσο συχνή σήμερα πού πλέον γνωρίζουμε ότι 1 στις 3 γυναίκες μετά τα 60 έτη μπορεί να υποστεί κάποιο κάταγμα στη σπονδυλική στήλη λόγω μείωσης της οστικής αντοχής χωρίς τραυματισμό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ασθενής δεν το γνωρίζει με άμεση συνέπεια την αργή αλλά προοδευτική μείωση του ύψους, καθώς και την αλλαγή της στάσης του σώματός της.

Συχνά μετά από αυτό το αυτόματο όπως ονομάζεται συμπιεστικό κάταγμα υπάρχει η αίσθηση ότι πετάει ένα κόκαλο στον αυχένα ή την πλάτη ή ότι πετάει περισσότερο η κοιλιά, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις υπάρχει ένας ήπιος πόνος στην μέση ή στην πλάτη.  Παρόλο που ο πόνος είναι συνήθως ανεπαίσθητος, έχει την τάση να επιμένει και να επιδεινώνεται με την πάροδο του χρόνου. Σε αρκετές περιπτώσεις, το φιλικό και συγγενικό περιβάλλον του ασθενούς παρατηρεί την αλλαγή στάσης ή τη μείωση στο ύψος του, αλλά διστάζει από ευγένεια να το αναφέρει.

Ποια τα αίτια στην οστεοπόρωση;

Τα αίτια της οστεοπόρωσης και της σαρκοπενίας είναι πολυπαραγοντικά. H κληρονομικότητα αποτελεί έναν πολύ συχνό παράγοντα εμφάνισής τους. Όσο και αν κάποιος μπορεί να πιστεύει ότι η γήρανση του μυοσκελετικού συστήματος δεν είναι εύκολα εμφανής  πολύ γρήγορα η οστεοπόρωση και η σαρκοπενία οδηγούν σε έκδηλη αλλαγή της στάσης του σώματος, του κέντρου βάρους αλλά και της ποιότητας της βάδισης και ισορροπίας. Το μυοσκελετικό σύστημα σταδιακά αποδυναμώνεται, κάνοντας τον ασθενή να χάνει σε βάθος χρόνου μέρος της κινητικότητάς του.

Όλα τα παραπάνω με την σειρά τους οδηγούν σε ακόμα μεγαλύτερη αύξηση των καταγμάτων από πτώσεις όπως είναι τα κατάγματα ισχίου λεκάνης και οδηγούν σε υποχρεωτική χειρουργική θεραπεία, με σοβαρή καταπόνηση έως την αποκατάσταση. Μερικά  από τα κυριότερα κριτήρια προσδιορισμού ηλικίας για ένα άτομο που βλέπουμε από μακριά  είναι η στάση του κορμού  η ευκολία βάδισης και η ευχέρεια ορθοστάτησης δηλαδή η δυνατότητα  να σηκωθεί και να παραμείνει όρθιο. Όλα τα παραπάνω έχουν άμεση σχέση με την οστεοπόρωση, τη βιταμίνη D και την σαρκοπενία.

Τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα που βρίσκονται σε καλή οστική και μυϊκή κατάσταση είναι περισσότερο δραστήρια και είναι σε θέση να κάνουν περισσότερες δραστηριότητες, παρόμοιες με αυτές που νεότερα άτομα μπορούν να πραγματοποιήσουν με ευκολία. 

Ο Χειρουργός Ορθοπαιδικός Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης , Διευθυντής της Β’ Ορθοπαιδικής κλινικής στο Νοσοκομείο «ΥΓΕΙΑ» και ερευνητής της βιταμίνης D Δρ. Κων/νος Δρετάκης  έχει ασχοληθεί ερευνητικά σε βάθος με το αντικείμενο της μυοσκελετικής υγείας και της οστεοπόρωσης και μπορεί να σας βοηθήσει στην διάγνωση και επίλυση δύσκολων μυοσκελετικών προβλημάτων όπως επίσης και  να σας δώσει απαντήσεις και θεραπεία σε όλα τα θέματα που αφορούν την μυοσκελετική σας υγεία και τη βελτίωσή της.

Ποιος είναι ο σωστός ιατρός για την οστεοπόρωση;

Με την οστεοπόρωση ασχολούνται αρκετές ειδικότητες ιατρών. Ενδεικτικά, ορθοπαιδικοί, ενδοκρινολόγοι, ρευματολόγοι, παθολόγοι και γενικοί ιατροί έχουν ένα ευρύ φάσμα γνώσεων πάνω στο αντικείμενο. Ο κατάλληλος ιατρός για τη διάγνωση είναι αυτός που μπορεί να έχει οποιαδήποτε ειδικότητα αλλά να έχει εκπαιδευτεί  και να έχει γνώση σε βάθος στο θέμα της οστεοπόρωσης και του οστικού μεταβολισμού.

Πότε πρέπει να γίνει εξέταση για την οστεοπόρωση;

Τόσο στις γυναίκες μετά την τη εμμηνόπαυση, όσο και στους άνδρες μετά τα 60 έτη είναι καλό να γίνεται μια εξέταση οστικής πυκνότητας. Στις γυναίκες, η διακοπή της περιόδου είναι μια διαδικασία η οποία επιφέρει σημαντικές ορμονικές διαφοροποιήσεις (ιδιαίτερα στο επίπεδο των οιστρογόνων), ενώ στον άνδρα, η προχωρημένη ηλικία συνεπάγεται μείωση της τεστοστερόνης, ορμόνης η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την οστική υγεία. Τα αποτελέσματα της  εξέτασης οστικής πυκνότητας μπορούν να αξιοποιούνται ως σημείο αναφοράς, ώστε να υπάρχει ένα σαφές μέτρο σύγκρισης για μελλοντικές εξετάσεις.

Όταν ο ασθενής κάνει χρήση φαρμάκων που επηρεάζουν αρνητικά τα οστά, έχει βεβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης, πλήττεται από ορμονικές διαταραχές ή υφίσταται ανεξήγητα κατάγματα χωρίς έχει να προηγηθεί κάποιος τραυματισμός, πρέπει πραγματοποιεί εξέταση οστεοπόρωσης σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και πριν συμπληρώσει τα 60 του έτη.

Υπάρχουν άλλες ιατρικές εξετάσεις για τον έλεγχο και την πρόληψη της οστεοπόρωσης;

Οι εξετάσεις αίματος έχουν εξαιρετικά μεγάλη σημασία στην πρόληψη της οστεοπόρωσης.  Οι εξετάσεις μέτρησης της βιταμίνης D, του Ασβεστίου, του Φωσφόρου, της οστεοκαλσίνης και της παραθορμόνης είναι απαραίτητες τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του ατόμου για να χρησιμοποιούνται τα αποτελέσματά τους ως μέτρο σύγκρισης στο μέλλον. Επίσης, είναι πολύ σημαντική η πραγματοποίηση ορμονικών εξετάσεων, ιδιαίτερα πολλές περιπτώσεις ασθενών οι οποίοι πλήττονται από ανεξήγητα κατάγματα, χωρίς να υπάρξει κάποιος σφοδρός τραυματισμός.

Η εμφάνιση της οστεοπόρωσης σχετίζεται με την κληρονομικότητα;

Ναι. Η κληρονομικότητα αποτελεί έναν εξαιρετικά σημαντικό παράγοντα στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης. Η ίδια αυξάνει σημαντικά πιθανότητες εμφάνισης παχυσαρκίας, αυξημένου ουρικού οξέος, καρδιοπαθειών και άλλων παθήσεων οι οποίες με τη σειρά τους προλειαίνουν το έδαφος για την εμφάνιση οστεοπόρωσης Όσον αφορά τη λήψη ιστορικού, η παρουσία οστεοπορωτικών καταγμάτων στους γονείς, σε οποιαδήποτε ηλικία, πρέπει να αναφέρεται και να καταγράφεται ως σημαντική πληροφορία. Η σοβαρή κληρονομική επιβάρυνση είναι αιτία ελέγχου σε άτομα νεότερης ηλικίας για να προληφθούν ανεξέλεγκτες συνέπειες στο μέλλον.

Υπάρχει συχνά οστεοπόρωση και στους άνδρες; Ποια τα συνηθισμένα συμπτώματα;

Η οστεοπόρωση στους άνδρες είναι συχνή και εμφανίζεται με εντονότερα συμπτώματα συγκριτικά με τις γυναίκες. Τείνει να εμφανίζεται λίγο αργότερα μετά τα 65 έτη και δυστυχώς η διάγνωση είναι πραγματοποιείται συνήθως αργότερα από όσο θα έπρεπε. Η θεραπεία είναι η ίδια σε άνδρες και γυναίκες, με φάρμακα κατά της οστεοπόρωσης, συμπληρώματα βιταμίνης D και ασβεστίου. Στους άνδρες, η οστεοπόρωση συνδέεται με θεραπείες για τον προστάτη, ενώ επίσης εμφανίζεται μετά από σοβαρά προβλήματα εντέρου ή επεμβάσεις που στοχεύουν στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας.

Υπάρχουν αποτελεσματικά φάρμακα για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης; Ποια η κατάλληλη θεραπεία;

Σήμερα, υπάρχουν εξαιρετικά φάρμακα για την αντιμετώπιση και την πρόληψη της οστεοπόρωσης. Τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την οστεοπόρωση έχουν δοκιμαστεί για περισσότερα από 10 χρόνια θεωρούνται αξιόπιστα, καθώς δεν εμφανίζουν σχεδόν ποτέ παρενέργειες. Οι θεραπείες θεωρούνται τόσο αποτελεσματικές, που είναι σήμερα ικανές να αυξήσουν την οστική πυκνότητα κατά 4% σε ετήσια βάση, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα εμφάνισης κατάγματος κατά 60% σε έναν μόλις χρόνο.

Εκτός από την φαρμακευτική αγωγή τι μπορεί να κάνει κανείς για να μην πάθει οστεοπόρωση; Υπάρχει πρόληψη;

Η ισορροπημένη διατροφή και μια υγιής καθημερινότητα είναι εξαιρετικά σημαντικές για την υγεία του μυοσκελετικού συστήματος. Η πρόληψη πρέπει να ξεκινάει από νωρίς. Μια διατροφή πλούσια σε ασβέστιο βοηθά στη μάχη απέναντι στην οστεοπόρωση.

Ενδείκνυται να καταναλώνουμε 3 μερίδες γαλακτοκομικών σε ημερήσια βάση, δηλαδή γάλα, τυρί, γιαούρτι κλπ. Επιπλέον, τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, όπως σπανάκι, ρόκα και λαχανίδα, διάφοροι σπόροι και σχεδόν όλα τα όσπρια προσφέρουν σημαντικές ποσότητες ασβεστίου. Οι ανάγκες μας σε ασβέστιο, ιδιαίτερα σε νεότερες ηλικίες, μπορούν να καλυφθούν στο 100% από τη διατροφή μας, χωρίς να απαιτείται η λήψη κάποιου συμπληρώματος.

Κάποια ήπιας μορφής άσκηση, τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα με περπάτημα,  αερόβιες ασκήσεις και με αντιστάσεις όπως βαράκια και λάστιχα διατηρούν την ευλυγισία μας, προφυλάσσοντας τα οστά μας από φθορά και κακώσεις. Η άσκηση και η κίνηση ευεργετεί σημαντικά στην σκελετική υγεία, σε άτομα όλων των ηλικιών.  Η αποφυγή καπνίσματος και υπέρμετρης κατανάλωσης αλκοόλ μπορούν επίσης να προφυλάξουν τον οργανισμό μας από την οστεοπόρωση.

Τέλος χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε άτομα που πραγματοποιούν αντιπηκτική ή αντικαταθλιπτική αγωγή, καθώς η ανάγκες ασβεστίου τους αυξάνονται. Το ίδιο ισχύει και για όσους λαμβάνουν στεροειδή.

Σήμερα, η οστεοπόρωση μπορεί να διαγνωσθεί, να αντιμετωπιστεί, αλλά και να προληφθεί. Χρειάζεται όμως πάντα τον ιατρό με την εξειδικευμένη γνώση και την πιο αξιόπιστη επιστημονική ομάδα, οι οποίοι μπορούν να βοηθήσουν στην επίλυση όλων των επί μέρους ιατρικών προβλημάτων τα οποία απασχολούν τον ασθενή.